Μακεδονικό ζήτημα: Μια ήρεμη προσέγγιση σε μια φλέγουσα εθνική υπόθεση

Στην ιστορία της χώρας μας, υπήρξαν διάφορα γεγονότα που σημάδεψαν την πορεία της. Η ιδανική τοποθεσία της στην άκρη της Βαλκανικής Χερσονήσου προσέλκυε διαχρονικά την προσοχή των γειτονικών λαών. Πόλεμοι, εδαφικές διεκδικήσεις, περίοδοι υποδούλωσης και επαναστάσεις εναλλάσσονταν με το πέρασμα των χρόνων. Όμως, μετά την διαμόρφωση του Ελληνικού κράτους και ειδικότερα τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα θέματα περιορίστηκαν κυρίως σε εσωτερικής σημαντικότητας. Αλλά η συγκεκριμένη κατάσταση δεν έμελλε να κρατήσει, καθώς, στις αρχές της δεκαετίας του 90’ εμφανίστηκε το κράτος των Σκοπίων. Θα μιλήσουμε για αυτά παρακάτω.

Διάλυση Γιουγκοσλαβίας και έκφραση εθνικών διεκδικήσεων

Μετά την παρακμή του κομμουνιστικού καθεστώτος, η Γιουγκοσλαβική ένωση διαλύθηκε σε μικρότερα κρατίδια. Στη δικιά μας περίπτωση, πιο σημαντική αποτέλεσε η απόσχιση των Σκοπίων στις 17 Νοεμβρίου 1991. Το νεοσύστατο κράτος πήρε αρχικά το όνομα Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Σαν πολυεθνική περιοχή(μίξη Σκοπιανών, Αλβανών, Βουλγάρων), δεν υπήρχε κάποια ξεκάθαρη εθνική ενότητα. Υπήρχε η ανάγκη ύπαρξης μιας μεγαλύτερης ιδέας, η οποία τελικά βρέθηκε με επαναφορά μιας παλαιότερης. Αναφερόμαστε βέβαια στο Μακεδονικό ζήτημα των Βαλκανικών πολέμων, τότε που όλοι οι λαοί της Βαλκανικής επιθυμούσαν την περιοχή που εκτεινόταν μέχρι την Θεσσαλονίκη. Παράλληλα, ξεκίνησε μια συνεχής προπαγάνδα στην οποία συμπεριλαμβανόταν η λανθάνουσα πεποίθηση ότι οι σύγχρονοι Σκοπιανοί προέρχονταν από τους αρχαίους Μακεδόνες. Μετά από λίγα χρόνια, η ιδέα είχε περαστεί στην συνείδηση του λαού κάτι που υποβοηθήθηκε και από τις κινήσεις των πρώτων κυβερνήσεων όπως π.χ. την ανέγερση αγαλμάτων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ξεκίνησε λοιπόν και η επίσημη διεκδίκηση ενός πιο «κατάλληλου» ονόματος για το νεοσύστατο κράτος. Προφανώς, το παραπάνω αίτημα οδήγησε σε πολιτικό διαπληκτισμό με την ελληνική πλευρά που υποστήριζε ότι δεν υπήρχε καμία σύνδεση μεταξύ Σκοπίων-Αρχαίας Μακεδονίας.

Ιστορικά στοιχεία

Η σημερινή περιοχή της Μακεδονίας κατοικήθηκε πρώτη φορά τον 10^ο αιώνα π.Χ. από ένα φύλο Δωριέων οι οποίοι σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, κατηφόρισαν από τις ορεινές περιοχές της Πίνδου. Έτσι, ονομάστηκαν Μακεδόνες καθώς το όνομα παράγεται, όπως και το επίθετο μακρύς, από τη ρίζα μακ- και σημαίνει ‘ψηλός’ ή πιο ελεύθερα ‘αυτός που έρχεται από ψηλά’. Αρχικά ήταν εγκαταστημένοι σε οικισμούς, αλλά με την πάροδο του χρόνου δημιούργησαν πόλεις-κράτη ακολουθώντας το μοτίβο της Αρχαίας Ελλάδας. Φτάνουμε έτσι, στα χρόνια του Φιλίππου Β΄, ο οποίος ενώνει όλες τις περιοχές σε μια επικράτεια, η οποία γνωρίζει το απόγειο της μετά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μετά όμως τον θάνατο του θρυλικού στρατηλάτη και την διάλυση της αυτοκρατορίας, επέρχεται μια σταδιακή παρακμή με αποτέλεσμα η περιοχή να πέσει στα χέρια των Ρωμαίων. Παραμένει λοιπόν, στην συγκεκριμένη αυτοκρατορία ακόμα και μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Κωνσταντινούπολη. Τελικά, τον 6^ο αιώνα μ.Χ. καταφθάνει στην περιοχή της Βαλκανικής ένα καινούργιο φύλο, οι λεγόμενοι Σλάβοι(πρόγονοι των σημερινών). Η Βυζαντινή(πλέον) αυτοκρατορία, διαισθανόμενη τον κίνδυνο πιθανών επιδρομών αναλαμβάνει τον εκχριστιανισμό τους και παράλληλα στέλνει απεσταλμένους για να δημιουργήσουν ένα καινούργιο σύστημα γραφής. Έτσι, με την συνδρομή του Κύριλλου και του Μεθόδιου δημιουργείτε το Κυριλλικό αλφάβητο. Σχετικά με την ιστορική καταγραφή θα αναφερθούμε μόνο στα παραπάνω γεγονότα καθώς όπως αντιλαμβάνεται ο καθένας, τα στοιχεία είναι ακλόνητα ως προς την ελληνικότητα της περιοχής της Μακεδονίας.

Συμφωνία Πρεσπών και επόμενη ημέρα 

Το καλοκαίρι του 2018 και μετά από μακροσκελείς διαβουλεύσεις η Ελληνική και η Σκοπιανή κυβέρνηση φτάνουν σε συμφωνία για το καινούργιο όνομα της ΠΓΔΜ. Αποφασίζεται λοιπόν η ονομασία «Βόρεια Μακεδονία». Άμεσα, οργανώνονται στην χώρα μας διαδηλώσεις και συλλαλητήρια με πλήθος κόσμου να συρρέει για να διαφωνήσει με τις κινήσεις της κυβέρνησης. Παρόλη την μαζική κινητοποίηση, η συμφωνία επικυρώνεται με ψηφοφορίες στα εκάστοτε κοινοβούλια των 2 χωρών. Μεταξύ άλλων, στο κείμενο της συμφωνίας προβλέπονται: 

1.Το επίσημο όνομα θα είναι «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας», το οποίο θα είναι το συνταγματικό όνομα και θα χρησιμοποιείται erga omnes, όπως προβλέπεται στη συμφωνία. Το σύντομο όνομα θα είναι «Βόρεια Μακεδονία». 

2.Η ιθαγένεια θα είναι Μακεδονική/Πολίτης της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας, όπως θα εγγράφεται σε όλα τα ταξιδιωτικά έγγραφα. 

3.Η επίσημη γλώσσα θα είναι η «μακεδονική γλώσσα» όπως αναγνωρίστηκε από την Τρίτη Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την τυποποίηση των γεωγραφικών ονομάτων που διεξήχθη στην Αθήνα το 1977, και περιγράφεται στο άρθρο 7 (3) και (4) της παρούσας συμφωνίας. 

4.Οι όροι «Μακεδονία» και «Μακεδόνας» έχουν την έννοια που αποδίδεται στο άρθρο 7 της συμφωνίας. 

5.Οι κωδικοί χώρας για τις πινακίδες αυτοκινήτου θα είναι NM και NMK. Για όλους τους άλλους σκοπούς κωδικοί χώρας παραμένουν οι ΜΚ και MKD, όπως επισήμως αποδόθηκαν από τον Διεθνή Οργανισμό τυποποίησης. 

Το άρθρο 7 της συμφωνίας αναφέρει: 

1.Τα μέρη αναγνωρίζουν ότι η εκατέρωθεν αντίληψή τους ως προς τους όρους «Μακεδονία» και «Μακεδόνας» αναφέρεται σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και ιστορική κληρονομιά. 

2.Αναφορικά με την Ελλάδα, με αυτούς τους όρους νοούνται όχι μόνο η περιοχή και ο πληθυσμός της βόρειας Ελλάδας αλλά και τα χαρακτηριστικά τους, καθώς και ο ελληνικός πολιτισμός, η ιστορία, η κουλτούρα και η κληρονομιά αυτής της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα. 3.Αναφορικά με την ΠΓΔΜ, με αυτούς τους όρους νοούνται η επικράτεια, η γλώσσα, ο πληθυσμός και τα χαρακτηριστικά τους, με τη δική τους ιστορία, πολιτισμό και κληρονομιά, διακριτώς διαφορετικά από αυτά που αναφέρονται στο παραπάνω εδάφιο (άρθρο 7.2) 

4.Η ΠΓΔΜ σημειώνει ότι η επίσημη γλώσσα της, η Μακεδονική γλώσσα ανήκει στην ομάδα των νότιων σλαβικών γλωσσών. Επίσης, τα δύο μέρη σημειώνουν ότι η επίσημη γλώσσα και τα άλλα χαρακτηριστικά της ΠΓΔΜ δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό, την ιστορία, την κουλτούρα και την κληρονομιά της βόρειας περιοχής της Ελλάδας.

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω, η χώρα μας παραχώρησε μόνο το όνομα «Βόρεια Μακεδονία», χωρίς όμως να χάσει και την ιστορική της σύνδεση με την αρχαία ελληνική επικράτεια. Αναφέρεται ρητά επίσης, ότι τα υπόλοιπα εθνικά χαρακτηριστικά βασίζονται στις πεποιθήσεις του εκάστοτε λάου και όχι σε γενικά αποδεκτά πλαίσια. Άρα, τονίζεται ότι πολλές από τις θέσεις των γειτόνων θα μπορούσαν να αποτελέσουν και αποκύημα της φαντασίας τους. Πάντως, αν εξαιρέσουμε την παραχώρηση του όρου «Μακεδονία», ο οποίος σε ένα ιδανικό σενάριο δε θα συζητιόταν καθόλου, η χώρα μας δεν βγήκε τόσο χαμένη. Ο σημαντικότερος στόχος πλέον, είναι η διατήρηση των καλών σχέσεων μεταξύ των 2 λαών καθώς δεν χρειάζεται να εκτραχυνθεί ξανά η κατάσταση. Εξάλλου, υπάρχουν ακόμα πιο σημαντικά ζητήματα που πρέπει να κοιτάξουμε(ανεργία, φτώχεια κτλ), τα οποία απαιτούν περαιτέρω προσοχή.

Όρος Πάικο: Ένας ορειβατικός παράδεισος στην γειτονιά μας

Ο νομός Κιλκίς χαρακτηρίζεται για την πολύπλοκη μορφολογία του. Οι πεδιάδες που καλύπτουν την κεντρική πλευρά, οριοθετούνται από 3 ορεινούς όγκους. Στα βόρεια απλώνεται το Μπέλες, στα ανατολικά τα Κρούσσια και στην δυτική πλευρά το Πάικο για το οποίο θα μιλήσουμε σήμερα. Αποτελώντας φυσικό σύνορο με το νομό Πέλλας, το κατάφυτο αυτό βουνό φιλοξενεί εκτός από ένα εξαιρετικά πλούσιο οικοσύστημα, διάφορα τοπία και διαδρομές που αξίζει να επισκεφτεί ο καθένας.

Γενικότερα στοιχεία

Το όνομα του βουνού, προέρχεται από το σλαβικό «πάιακ» που σημαίνει αράχνη και δε θα μπορούσε να βρεθεί καλύτερη παρομοίωση. Το Πάικο είναι ένας μεγάλος ορεινός όγκος σε έκταση, αλλά χαμηλός σε ύψος, με τους μικρούς λόφους να απλώνονται μέχρι τους κάμπους περιμετρικά σε ένα σχεδόν κυκλικό σχήμα. Ψηλότερη κορυφή του βουνού είναι η Γκόλα Τσούκα που φτάνει τα 1.650 μέτρα. Επίσης, φιλοξενεί και το μεγαλύτερο δάσος καστανιάς στην Ελλάδα με έκταση σχεδόν 4.500 στρέμματα. Το παραπάνω γεγονός ώθησε πολλούς ντόπιους στην ενασχόληση με την καλλιέργεια του ευγενούς αυτού δέντρου. Γενικότερα, η περιοχή λόγω και της ιδιαιτερότητας του εδάφους, βοηθάει στην παραγωγή γευστικού κάστανου. 

Υδάτινοι όγκοι και πανίδα-χλωρίδα

Στην περιοχή του Πάικου, ο επισκέπτης θα διαπιστώσει την ύπαρξη πολλών ποταμιών και λιμνών που υποβοηθούνται απ’ τις έντονες βροχοπτώσεις. Στους πρόποδες δεσπόζει και η τεχνητή λίμνη Μεταλλείου που δημιουργήθηκε για γεωργική εκμετάλλευση των υδάτων. Παρόλα αυτά προσφέρεται και για κανό-καγιάκ ενώ είναι κατάλληλη και για ψάρεμα λόγω της πλούσιας παρουσίας πέστροφας. Ακόμα, πρέπει να γίνει αναφορά στην Γαλάζια λίμνη του Σκρα, στην οποία αφιερώσαμε προηγούμενο άρθρο μας.

Από φυσιοδιφικής πλευράς, το βουνό φιλοξενεί μεγάλη ποικιλία χλωρίδας και πανίδας. Από τη πλευρά της βλάστησης το βουνό χωρίζεται σε δύο ευδιάκριτα μέρη: στα βόρεια και κεντρικά αναπτύσσονται όμορφα δάση οξιάς ενώ στα νότια επικρατούν τα μεικτά δάση βελανιδιών και άλλων φυλλοβόλων(σημύδες, λεύκες κτλ). Οι συγκεκριμένες δασικές εκτάσεις κρύβουν μέσα τους έναν απίστευτο ζωικό πλούτο με κυρίαρχο είδος τον γκρίζο λύκο και μεγάλη ποικιλία θηλαστικών( τσακάλια, ζαρκάδια, αλεπούδες κτλ). Στην περιοχή, επίσης, απαντώνται σημαντικά είδη πτηνών και ερπετών, καθώς και 57 είδη πεταλούδας.  

Ορεινά μονοπάτια-Σύλλογοι

Στα μεγάλα πλεονεκτήματα του Πάικου συγκαταλέγεται και το γεγονός ότι είναι ευκολοδιάβατο. Υπάρχουν τουλάχιστον 5 οριοθετημένες διαδρομές που χαρακτηρίζονται προσβάσιμες για όλους. Συγκεκριμένα:1)Ελευθεροχώρι-Κορυφή Γκόλα Τσούκα 2)Καταρράκτες Σκρα-Μεγάλα Λιβάδια 3)Καστανερή-Καντάστι 4)Πραματάρι-Στραβόρεμα-Λυόμενο 5)Κρώμνη-Μετερίζι. Παρόλο που η πρώτη διαδρομή ξεκινάει από χωριό της Πέλλας, αναγνωρίζεται ως η πιο σημαντική και θα τονίσουμε ορισμένα στοιχεία. Η γραμμή εκκίνησης ξεκινάει απ’ το μαρτυρικό Ελευθεροχώρι που βασανίστηκε κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής έχοντας 19 νεκρούς από εκτελέσεις. Στις παρυφές του χωριού υπάρχει ο ορεινός δρόμος που οδηγεί μέσα στο πυκνό δάσος. Κατά την διάρκεια της διαδρομής υπάρχουν διάφορα σημεία ελέγχου(Αλώνι 800 μέτρα, Αγνάντι 900 μέτρα, Βρύση Όρλια Βόντα 950 μέτρα) που βοηθάνε στην πλοήγηση. Γενικά, οι εδαφικές συνθήκες παραμένουν εξαίρετες μέχρι τα 1.200-1300 μέτρα, όπου αρχίζει να εμφανίζεται το πετρώδες υπόλοιπο της διαδρομής για την κορυφή Γκόλια Τσούκα(1650 μέτρα).

Στον νομό μας, υπάρχουν 2 ορειβατικές ομάδες, ο Ορειβατικός Σύλλογος Κιλκίς και ο Ορειβατικός Σύλλογος Περιηγητών Γουμένισσας, οι οποίες ειδικεύονται στον τομέα τους. Έχοντας εμπειρία από δύσκολες διαδρομές πανελλαδικώς προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες για οποιονδήποτε επισκέπτη. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στις ακόλουθες ιστοσελίδες: https://oskilkis.webnode.com/ &  https://ospeg.gr/  

Παλαιό Γυναικόκαστρο Κιλκίς: Η βυζαντινή νότα του νομού

Σε προηγούμενα άρθρα, ανακαλύψαμε την μακρά ιστορία της περιοχής του Κιλκίς που εκτείνεται μέχρι την εποχή του Χαλκού. Σήμερα, θα ρίξουμε φως σε ακόμα μία χρονική περίοδο, και συγκεκριμένα στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Για να γίνει αυτό, οφείλουμε να επισκεφτούμε το Παλαιό Γυναικόκαστρο. Το σύγχρονο χωριό των 300 κατοίκων εκτείνεται 18 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας του νομού και φιλοξενεί ένα πολιτιστικό μνημείο σπάνιας αξίας. Αναφερόμαστε βέβαια στο περίφημο Φρούριο του Γυναικοκάστρου, το οποίο θα αναλύσουμε παρακάτω.

Απαρχές και κατασκευή του κάστρου

Η φυσική θέση της περιοχής λόγω της δύσκολης προσβασιμότητας προσέφερε ανέκαθεν προστασία στους κατοίκους. Για τον παραπάνω λόγο, φαίνεται ότι είχε προτιμηθεί ακόμα και στην εποχή του Σιδήρου(1100 π.Χ.) γεγονός που αποδείχθηκε από την ανακάλυψη προχριστιανικών τάφων. Φτάνοντας στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η περιοχή θεωρήθηκε ιδανική για την κατασκευή οχυρού. Έτσι, κατά την διάρκεια της βασιλείας του Ανδρόνικου Γ’ Παλαιολόγου, το κάστρο απέκτησε μορφή(1334). Η ίδρυση του εξυπηρετούσε κυρίως αμυντικούς σκοπούς, αφού βοηθούσε στον διαχωρισμό των συνόρων από τους Σλάβους. Ενώ παράλληλα, προστάτευε τις Μακεδονικές σοδιές από πιθανές επιδρομές. Λίγα χρόνια αργότερα, εκδηλώθηκε στην Θεσσαλονίκη το κίνημα των Ζηλωτών, στο οποίο ο απλός λαός ανέλαβε τα ηνία της πόλης. Πολλοί αριστοκράτες της εποχής μαζί με τον τότε διοικητή(Θεόδωρος Συναδηνός) αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Θεσσαλονίκη και βρήκαν καταφύγιο στο Γυναικόκαστρο. Την ίδια χρονιά, ένας εκ των πρωταγωνιστών του εμφυλίου πολέμου(Ιωάννης Καντακουζηνός) κατέφθασε στην περιοχή με την οικογένεια του αλλά και τον στρατό από Καταλανούς μισθοφόρους. Τελικά, μετά την αποτυχημένη προσπάθεια κατάληψης της Θεσσαλονίκης, ο Καντακουζηνός εγκατέλειψε το κάστρο υπό τον φόβο του μεγάλου του αντιπάλου(Αλέξιος Απόπαυκος), ο οποίος και το κατέλαβε το 1343. Τελικά, μέχρι το 1383 το κάστρο έχει αλλάξει 2 διαφορετικά «χέρια»( Σέρβοι, Βυζαντινοί) πριν καταλήξει κάτω από Τούρκικη εξουσία μετά από αιματηρή πολιορκία. Δυστυχώς, από εκεί ξεκίνησε και η αρχή της παρακμής του με αποκορύφωμα την εγκατάλειψη του στις αρχές του 17^ου αιώνα. 

Ο μύθος της Μαρουλίας

Η ονομασία Γυναικόκαστρο φέρεται να έχει 2 εξηγήσεις. Η πρώτη και πιο πεζή υποδήλωνε ότι ήταν τόσο ισχυρό που ακόμα και μια γυναικεία φρουρά έφτανε για την υπεράσπιση του. Η δεύτερη εξήγηση περιβάλλεται γύρω από τον μύθο της Μαρουλίας. Όπως αναφέρει, ο Οθωμανός συγγραφέας Hadji Kalfa, όταν τα στρατεύματα του Εβρενός Γαζή κατέφθασαν στο κάστρο, την άμυνα της πόλης είχε αναλάβει η γυναίκα του πρώην διοικητή(Μαρουλία). Η προαναφερθείσα, οργάνωσε και καθοδήγησε ηρωικά τους στρατιώτες της, οι οποίοι κατόρθωσαν να προβάλλουν σθεναρή αντίσταση για αρκετούς μήνες. Η πολιορκία αποδείχθηκε πετυχημένη αλλά η ονομασία του Γυναικοκάστρου βοήθησε την φαντασία των ντόπιων στην ταύτιση του κάστρου με την παράδοση της μαχόμενης γυναίκας.

Σύγχρονες εκδηλώσεις

Κατά την διάρκεια των Βυζαντινών χρόνων, στο φρούριο διοργανωνόταν μεγάλη εμποροπανήγυρη που προσέλκυε πολύ κόσμο. Μετά την παρακμή όμως, οι εκδηλώσεις ακυρώθηκαν δια παντός. Φτάνοντας στον 20^ο αιώνα οι άνθρωποι που εγκαταστάθηκαν μετά την Μικρασιατική καταστροφή(κυρίως Πόντιοι), θέλησαν να αναβιώσουν τις παλαιότερες γιορτές. Έτσι, δημιουργήθηκαν τα Γυναικοκάστρεια που αποτελούν μέχρι σήμερα πόλο έλξης για τους πολίτες του νομού. Πλέον, το τετραήμερο πρόγραμμα περιλαμβάνει παιδικές πράξεις(κλόουν, ζογκλέρ κτλ) αλλά κυρίως την εκδήλωση Ποντιακών, Θρακιώτικων και Κρητικών χορών και τραγουδιών. Σε όλα τα προαναφερθέντα προστίθενται και παραδοσιακές λιχουδιές ενώ το φεστιβάλ διοργανώνεται στον υπαίθριο χώρο κάτω από το κάστρο. Γενικά, αποτελεί εμπειρία ζωής και αναβιώνει την πλούσια ιστορία του χώρου.